Monday, December 10, 2012

Hanfuaf “Natal” nane nâko mé ma nak sâ?

Foto: www.amazon.com

Atuis: Yohanes Manhitu

TON-TON, on tosranî*, hit a-tfesta Natal haefes he tamnau Usif Yesus Kristus In neonmahonit. Festa Natal nane festa mlilê. Mlilê a-nbi hit nekak, mlilê a-nbi umenanan, mlilê a-nbi kuan ma kota, ma mlilê a-nbi pah-pinan nobamesen (nobâtemen). Masi onnane, masit hit fêka tahín fa hanfuaf Natal nane ném nâko mé, nâko uab sâ, ma in otne nak sâ.

Hanfuaf Natal nane ném nâko uab Portugis ma in otne nak ‘mahonit’. Ma hanfuaf Natal nane nahún ném nâko hanfuaf Latin nua Dies Natalis nak ‘Neonmahonit’. Neonmanohit nane Usif Yesus Kristus ini. Ma natuin tradisi Sranî namfau nbi pah-pinan, Natal a-ntom nok tanggal 25 Funboësamnuâ. Biasa, nbi Klei Katolik, tosranî Katolik natuin misâ nok tanggal 24 nfai, nane nak Misa Fai Natal. Ma nbi tanggal 25 noknokâ, a-nmuî misa Neno Natal. Nbi Timor, nès-nès a-nbi TTS, Natal matekâ nak Haupinâ. Kanaf Metô i msâ a-tpake neu hau pinâ—hau lê mahias nèk paku aklimâ, abnafû, mbb. Ma nbi hau pinâ in une, nmuî gua Natal, lê matuâ nèk patung Ainâ Maria, Amâ Yosef, Usif Yesus fê makukê, apaomuîtin, Usif Teun nâko Neonsaet, mbb.

Nâko lekâ tosranî a-nbi pah-pinan i nmulai nmoê festa Natal? Natuin data historis, festa Natal un-unû a-nmulai nbi ton 200 OK (Oras Kristus, Masehi) a-nbi Aleksandria (Pah Mesir). Ma festa Natal nok tanggal 25 Funboësamnuâ nane nmulai nbi ton 221 OK, Sextus Julius Africanus es na’úbe, namunit tuafe namfau nsimo ma nanaobe nâko tonnatun V.

Ma lekâ Natal nemantea Pah Timor? Ka tahín fa manëo lekâ. Me, hit tahín tak Toes Sranî ném neu Pah Timor natuin ânoinâ Sranî nâko pah Portugal ma Belanda. Sin es na’úb mepu kninô a-nbi Pah Timor ma nèk atoin-Timor he nahín toes Sranî. Neu, hit nabè’ tak Natal nemantea Pah Timor a-nbi tonnantun fauk afinit nae, nbi oras festa Natal a-nmulai manaob a-nbi Timor. Hanfuaf Natal nane, masi ném nâko uab Portugis, munî i in a-ntamen es uab Metô. Es onnane, nbi oras hit tak Natal, hit ka taneöp fa tak nane hanfuaf nâko uab matâteme.

Natal he ntea ben. Me, hit he tatuin onen aî misa tèk uab sâ? Uab Metô? Munî i, he tfesta Natal, a-nbi mé-mé, nbi atoin-Metô in kuan ma bale, alakleö ka nmuî fa ben onen aî misa nèk uab Metô. Natal ném he nèk kit dame nbi pah-pinan i. Ma hit tafnekan he Asoit-Asèfit In neonmahonit naheun hit nekak nèki mlilê he tpanat relasi alekot tok mansian, tok pahe in nesan, ma tok Uisneno, hit apakaet. Kalobes, hit he tamnau Yesus Neno Anan In neonmahonit. Aim he tafnekan he lomit alekot ma sinmakat amasat naheun hit nekak ma tjail amnèkdame neu pah-pinan i. Dame nbi pah-pinan, dame nbi neno-tunan. Tabê Natal! 

Yogyakarta, 9 Funboësamnuâ 2012


* In tekas (varian) bian eslê toslanî, lê ném nâko hanfuaf totob ma slanî

No comments:

Post a Comment

Hanfuaf Nonô Fauk ntomneu Uab Metô

Natuin laistenab nak Uab Metô, lê a-nmuî kanaf humaf bian onlê METO, UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, TIMOR, TIMORESE, TIMOL, TIMOREESCH, TIMOREEZEN, DAWAN, TIMOR DAWAN, RAWAN, ma humaf bian (sumber: taklik teu i), ka nnès fa nâko tuaf 0.75 juta (baca: nol koma juta bôhitumním) es naüabe (= namolke) (sumber: the Indonesian Heritage, Language and Literature, 1998) nbi kabupaten (distrik) teun nok dialek (logat) humâ-humâ, au utenab ak uab i musti napèn hormat ma mateab neu pah-pinan nfunamnatéf. Au 'bèt an kanaf UAB METO fun in es mapakê namfau nnèsi nbi Pah Metô. Kanaf teun lê, natuin au tenab, nebè' mapakê msâ eslê UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, ma DAWAN.

Kanaf DAWAN nane kanaf “matâteme”, fun fêka tít fa tuaf es nahín (kalu au ka 'san) lekâ kanaf nane nemantea atoin-Metô sin luekkin ma in nâko mé. Tuaf aüab Labit (= Uab Indonesia) sin, natám nok atoin-Metô sin kuk, onlêhe npaek tekas BAHASA DAWAN he nlekan neu UAB METO. Au uäkâ ak atoin-Metô namfau ma atoni biakini msâ a-nkios nak kanaf DAWAN nfain-on tekas Labit neu kanaf UAB METO. Lê i nebè'i nfain alasan nansâ es tekas i mapakê a-nbi bale-bale. Lasi i nabè'i ntom nak oras tuafes a-ntek kanaf aî tekas i, tuafes aî tuafin lê namolok nokne lof nalulub neöp neu Uab Meto aî neu atoin-Metô. Natuin hanaf i, natuin au lomit, 'bèt an kanaf nua in lê i nfain on judul neu blog i, nok tuis DAWAN nbi 'takaf nabit.

Tabê ma pules nâko blog tuaf,

Yohanes Manhitu

ymanhitu@gmail.com

Yogyakarta, 14 Funboësamnuâ 2007