Wednesday, January 16, 2008

Lingua Franca: Nete neu sin lê namolok uab kanamnés

Foto: https://www.oldest.org

LINGUA FRANCA (uab Italias, “Atoni Frankis sin uab”), nane es uab lê to-amfaut amolok uab lê kanamnés a-npake nbi pah manuan geografis-es on alat komunikasi—secara umum he nfasilitasi ‘sosâ ‘balê ma dagang (kontratu). Tekas i mamnaitî nâko Lingua Franca, uab pijin-es, aî uab kompromi lê masimplifikasi, natuin uab Italias, maselô nok uab Spanyol, Prancis, Yunanis, ma Arab, lê adagang-sin a-npake nbi pah Mediterania (Timur Tengah) nbi Tonnatun Matnanâ (Abad Pertengahan). Lekâ mnaimpah (eksplorasi) nfei bale feü neu dagang, lingua franca sin namlian, nès-nès a-nbi Pah Feü (Amerika) ma Neonsaet Akloö (Asia Neonsaet). Lingua franca es nabè’i njailkun pijin. On tlekâ eslê Jargon (uab neu pukan amolok kusus) Chinook, natuin dasar uab Chinook matamba nâko uab kuatuaf (asli) Amerika biakin, uab Ingris ma Prancis, lê un-unû mapakê a-nbi Tasineontés (Baratlaut) Pasifik; ma Malayu Basak (Melayu ‘Pasâ), uab Malayu humfes lê masimplifikasi nbi pah eks Hindia Neonsaet (Hindia Balanâ, Indonesia) ma Malesia Britanik (British Malaya). Uab ahunut-es, uab kamasimplifikasi nabè' mapakê on lingua franca, on tlekâ, uab Prancis, uab neu diplomasi nbi abad 18’ê; uab Swahili(s), munî i mamolok es Afrika Neonsaet nobamesen; aî uab Ingris, mapakê es Pah India moderen. 

(Versi asli: "Lingua Franca," Microsoft® Encarta® Encyclopedia 2000. © 1993-1999 Microsoft Corporation. All rights reserved).

Lulbás: Yohanes Manhitu

No comments:

Post a Comment

Hanfuaf Nonô Fauk ntomneu Uab Metô

Natuin laistenab nak Uab Metô, lê a-nmuî kanaf humaf bian onlê METO, UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, TIMOR, TIMORESE, TIMOL, TIMOREESCH, TIMOREEZEN, DAWAN, TIMOR DAWAN, RAWAN, ma humaf bian (sumber: taklik teu i), ka nnès fa nâko tuaf 0.75 juta (baca: nol koma juta bôhitumním) es naüabe (= namolke) (sumber: the Indonesian Heritage, Language and Literature, 1998) nbi kabupaten (distrik) teun nok dialek (logat) humâ-humâ, au utenab ak uab i musti napèn hormat ma mateab neu pah-pinan nfunamnatéf. Au 'bèt an kanaf UAB METO fun in es mapakê namfau nnèsi nbi Pah Metô. Kanaf teun lê, natuin au tenab, nebè' mapakê msâ eslê UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, ma DAWAN.

Kanaf DAWAN nane kanaf “matâteme”, fun fêka tít fa tuaf es nahín (kalu au ka 'san) lekâ kanaf nane nemantea atoin-Metô sin luekkin ma in nâko mé. Tuaf aüab Labit (= Uab Indonesia) sin, natám nok atoin-Metô sin kuk, onlêhe npaek tekas BAHASA DAWAN he nlekan neu UAB METO. Au uäkâ ak atoin-Metô namfau ma atoni biakini msâ a-nkios nak kanaf DAWAN nfain-on tekas Labit neu kanaf UAB METO. Lê i nebè'i nfain alasan nansâ es tekas i mapakê a-nbi bale-bale. Lasi i nabè'i ntom nak oras tuafes a-ntek kanaf aî tekas i, tuafes aî tuafin lê namolok nokne lof nalulub neöp neu Uab Meto aî neu atoin-Metô. Natuin hanaf i, natuin au lomit, 'bèt an kanaf nua in lê i nfain on judul neu blog i, nok tuis DAWAN nbi 'takaf nabit.

Tabê ma pules nâko blog tuaf,

Yohanes Manhitu

ymanhitu@gmail.com

Yogyakarta, 14 Funboësamnuâ 2007