 |
| Foto: https://www.alamy.com |
SEKAU es fêka nahín fa radio? Masi ka tmuî fa radio, hit ok-okê lof tahínen nane sâ. Tèk hanfuaf tuktukâ-palpalâ, radio nane eslê alat aî bèshanaf he tateab hantonas (informasi) neu bale-bale natuin gelombang elektromagnetik (gelombang humfes es neno-tnanan lê nabè’ nafinib hanaf lê ném nâko radio). Nès nâko in fungsi on alat he tateab hantonas humâ-humâ, radio msâ nabè’ mapakê he tbait ma tfe hiburan (acara mlilê) ma hine humaf namfafau neu atoni bian nbi bale paumakâ aî ‘loö. Nmuî acara namfafau lê nabè’ mapoin ma mateab natuin bèshanaf kanan radio. Ka on fa tivi (televisi) lê nmuî hanan ma gambar natuin in layar, radio nmuî alaha in hanan. Es onnane, ka nmuî fa hanfuaf “akiosradio”, me nmuî hanfuaf “anénradio” aî “atnínradio” ma “asinmákradio”.
Nâko un-unû (oras radio mapakaë malalî) nmuî anénradio namfafau nbi pah-pinan i, esan bale-bale, nâko pah moderen talantea pah hufui. Nbi neno unû fêka nmuî fa radio an’anâ (lê nmânáf ma nabè’ mafitî aî mahukû, matekâ nak “radio transistor”), es onnane radio-sin mabelak a-nbi ume, nbi kele/peti ‘naek es. Me namuin onnane, ahli-sin a-nmoê nan radio an-anâ namfau ma ntulun anaolalan-sin lê nsimakan he nnen radio. Nbi mé-mé, sin natninan radio ma napènin informasi humâ-humâ, masi sin nbi nasi nanan aî ‘nuüf tunan. Radio lo nmoê tuaf namfafau onlê ka nasaitan fa kota masi sin esan kuan aî tasi-ninen, nbi bnao-tasi tunan nbi tasi tnanan aî nbi naijametô fafon.
Biasa hantonas lê mateab natuin radio nèk uabe humâ-humâ. Radio anaäplenat biasa npaek uab nasional he nateab hantonas neu negara nobâtemen, neu to(b) ok-okê. Me naik nâko nane, ini msâ npaek uab pah-bute (baelmatâteme) he nfe siaran neu negara bian ntomneu negara nane (natuin siaran internasional). On tlekâ RRI (Radio Republik Indonesia), masi in biasa nfe siaran nèk uab Indonesia, ini msâ nmuî seksi siaran uab bian, onlê uab Ingris, Spanyol, Prancis, ma uab bian. Natuin siaran humaf i, pah Indonesia in lisan alekot (lê mapanat lekleok piuta) mateab neu pah bian henait sin nahín atoin-Indonesia sin monit.
Naik nâko radio anaäplenat, nmuî radio lokal onlê RPD (Radio Pemerintah Daerah; Anaäplenat Daera/Kabupaten In Radio) ma radio soasta bian. Fun sin soasta, sin nfe siaran namfau nèk uab lokal – uab lê mapakê nbi daera. Nbi bale lê atoin’amfaut namolok uab mesê, onlê uab Jawa (Jabas), Sunda(s), aî Bali, siaran namfau mateab nèk uab nane heniat to-amfaut nahín arti nâko sâ lê mateab neu sin. Me nbi bale bian lê nok uab lokal namfau leüf, onlê Kota Kupang, alaha uab Indonesia nmés es biasa mapakê.
Tala neno i au fâka uhín neu program radio nèk uab Metô nmuî en aî fêka (es Kupang, TTS, TTU, ma Oekusi-Ambenû). Nbi kabupaten-sin lê npaek uab Metô, au utenab ak musti nmuî program kusus nèk uab i. I ka nak fa henait atoin’amfaute nahín maneö sâ lê mateab natuin bèshanaf nane, me msâ henait uab i nabè’i nmuî in wibawa nbi tob in matan oke-msâ henait in mapanat piuta on ‘maus budaya mesê.
Masit hit tahínen tak munî i, nbi era internet, program radio namfau es mateab natuin situs-web humâ-humâ. Biasa in hanan nmeu nèsin radio biasa ini. Me he tapèn siaran nane, hit musti tasoin nâko situs-web radio-es ini. Masi onnane, fêka nmuî fa radio namfau es npaek program internet i. Saäntèn neu siaran radio nèk uab Metô lê nabè’ tapèni nbi internet, hit musti tpao ma tpao ttèn tala nokâ-sinê nmuî salit ma nekaf alekot neu mepu humaf i.
Yogyakarta, 28 Funnimâ 2008
No comments:
Post a Comment