Friday, February 29, 2008

Tembok Nakín Ho Matam

Nâko: Yohanes Manhitu

Hun amliat naheun mnesat amanuat.
Mabun, ‘kelô natpenen ma napunan.
Oni nsasuna ‘fulâ he ntamis minonî.
Sâ-sâ matel ma ho matam nakninô

Nbi pah manuan nae ho onlê naijúf.
Fai nemantea onnane ho mubelkom
ma mbaiseun kum meu neno-tunan.
Ka tít fa sâ-sâ es nakín ho matam

Nmeu ma sinê ho atoni pah moderen,
funan ma kfun sin fê esan neno-tnanan
me sin meûsinê ka natua fa ho nekam
fun tembok ‘mnanû nakín ho matam

Yogyakarta, Funnê 2007

===========

Tembok Menghalangi Matamu

Rumput yang subur memenuhi lembah luas.
Kumbang, belalang beterbangan mengitari.
Lebah ke tiap bunga mengecap manis.
Segalanya hijau dan matamu bening

Di tanah yang luas itu kau ibarat raja.
Begitu malam hari tiba kauberbaring
dan menengadah sendiri ke langit.
Tiada yang menghalangi matamu

Esok lusa kau manusia alam modern,
bulan dan bintang masih di cakrawala
tapi terang mereka tak mengisi hatimu
karena tembok tinggi menutup matamu

Yogyakarta, Juni 2007

Onlê Inuh Upmâfenâ


Nâko: Yohanes Manhitu

Bifé amasat mé es lof ka namlilê fa
oras inuh upmâfenâ nhias in neon
nbi fesat nok bilut tala fai natnán
ma mataf-sin malulub neu in aon?
Lof a-nmuî tabu he mtamís minonî
ma msiom kum pules onlê atoinmeo.
Henait ho onlê bifé nok inuh upmâfenâ,
mubainâ ho monit in musik he nlúm

Yogyakarta, Funnimâ 2007


===========


Ibarat Kalung yang Mahal

Wanita siapa yang tak akan senang
bila kalung yang mahal menghias lehernya
di pesta dengan tarian hingga larut malam
dan berpasang mata tertuju pada tubuhnya?
‘Kan ada masa bagimu ’tuk mencicipi yang manis
dan menerima sanjungan bagai pahlawan.
Agar kauserupa dengan wanita berkalung mahal,
ubahlah musik hidupmu agar bernada indah

Yogyakarta, Mei 2007

Fatu Rosetta (Rosetta Stone) ma In Etus

Foto: https://en.wikipedia.org/wiki/Rosetta_Stone

Atuis: Yohanes Manhitu

HAEF-HAEF kalu atoni ntek nan Pah Mesir in sejara, nès-nès neu Mesir Ahunut (Mnâ) in etus, atoni lof namolok a-ntek nan Rosetta Stone (Fatu Rosetta). Neu, Fatu Rosseta nane sâ? Nane faut-ao benâ es, lê matuï nbi ton 196 fêka Kristus. Ma in matuï nèk uab humaf teun: Hieroglif Mesir, Demotik, ma Yunani. Fun fatu i es ahintin nabè'i nfei enô neu ‘noinâ ma hine moderen a-ntomneu Pah Mesir Ahunut, es matekâ nak Egiptologi Moderen.

Fatu i Napoleon Bonaparte in solaulsin es napèni nbi bale-es kanan al-Rashid (Rosetta) nbi ton 1799, oras sin fê nakhain uemfatu-es a-nbi bale nane. Natuin Hanmantaën Aleksandria nbi ton 1801, fatu nane mânaät neu atoin-Inglés sin ma nâko tabu nane mabelak es London. Alaha in conto es neno i malilê neu atoin-amfaut es Museum Mesir, es Kairo, Mesir in kota ainaf.

Nansâ es Fatu Rosetta makanâ? In makanâ, fun natuin tuis nèk uab teun’in lê matekâ nbi fafon i, ahínmolkin nabè' nanesâ Hieroglif Mesir nok uab Demotik, ma uab Yunani, okê sin nahín tuis hieroglif nane in arti (otan) nak sâ. Hit masit tahín, nbi Mesir Ahunut in tabu kanan tuis matuï nèk hieroglif (huruf magambar), ma oras Fatu Rosetta nane in arti fê kamahinê, atoni moderen sin ka nahín fa tuis humaf nane nak sâ. Fun ahínmolkin nahín namtás uab Yunani, ma uab Demotik (uab humaf es lê mapakê a-nbi dokumen bian), ahíntuis ma ahínmolkin nabè' nanesâ nan uab teun’in nane sin arti. Es onnane, hine neu Mesir Ahunut ma in budaya ok-okê naskék natfei neu pah-pinan. Neu, Mesir Ahunut in monit hit nabè' tânoinâ ma tahíne.

Fatu Rosetta nane fautmatuï lê naheun nok hanpules neu Usif Ptolemy V Epiphanes lê mateab nâko anâfuatin, fun usif i nanaob mepu alekot neu pah ma to(b) Mesir nobâtemen, nbi Pah Mesir in nanan ma nbi pah taispanif.

Nmuî ahínmolok nua es nanaob mepu he "npukai" Pah Mesir Ahunut in misteri natuin tuis abít Fatu Rosetta. Ahinet ahunut eslê Thomas Young, dokter, ahínfisika, lê nafinib tabu he nahín tuis hieroglif nane in otan. Me in mepu nane ka natísbon fa leko he "npukai" nan misteri ‘naek nane. Jean-François Champollion, atoni-Prancis, ahínmolok uf ma egiptologis (ahli ntomneu Mesir), lê ném namuin, es natís mepu nane lekleok talantea in nesan ma natuin in banit alekot ma amasat nane, atoin-amfaut nabè' nahín sâ-sâ ok-okê lê matuï nèk huruf hieroglif nane, lê nâkún informasi ma hine ntomneu to(b) nbi Pah Mesir Ahunut in monit. Es onanne, Champollion namunit matekâ nak ahakeb egiptologi moderen. In tuis amfautin natám nok Summary of the Hieroglyphic System of the Ancient Egyptians (1824) ma Egyptian Grammar (1836-1841) msâ Egyptian Dictionary (1842-1843).

Yogyakarta, 29 Funnuâ 2008 

Bibliografi:
http://en.wikipedia.org/wiki/Rosetta_Stone
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-François_Champollion
http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Young_(scientist)

Uab Ibrani, Uab lê Mafenâ Mafanî nâko Tuis Amnát


Foto: https://www.timesofisrael.com
  
Atuis: Yohanes Manhitu

NBI ton amfafaut afinit, atoin-Yahudi sin napnikan ma nanekun sin uab, fun sin nasaitan sin pah mantaën ma nasitbok a-nbi bale-bale, nbi pah-pinan i. Ma lekâ sin natuan nbi pah bian, sin uabe ka mamolok fa ben nbi sin monit neno-neno, onlê un-unû. Sin uab asli fê mapakê, me alaha nbi tuis kninô, lê alaha ahínsulat-sin es nahine ma nbaca nbi oras onen.

Lekâ negara Israel mahakeb a-nbi ton 1948, fun Zionisme lê Theodor Herzl na’úbe nbi ton 1896 nèk in pamflet lê majudul Der Judenstaat (Negara Israel), uab Ibrani mapilî ma majalib on uab resmi Pah Israel ini. Ma neu salit nane, uab Ibrani mafenâ mafanî nâko uab tuis, ma njail uab mamolok. Ahínmolok uf mesê kanan Eliezer Ben Yehuda ntulun he natisib uab Ibrani in hanfuaf-sin natuin hanfuaf amfaut lê in naksanî nâko atoin-Yahudi sin sulat kninô.

Fun hakeb Pah Israel nane, uab Ibrani neno i nmoin ma mapakê on uab neno-neno msâ nbi sektor humâ-humâ: plenat, skól, politik, ekonomi, mhb. Ahínmolok-sin natonan kit nak uab Ibrani nane uab mesleko lê mafenâ mafanî nâko tuis amnát.

He usòp tuis palpalâ i, au he uteab neu abaca-sin ak, fun atoin-Yahudi sin sulat kninô, lê atonisranî msâ a-npake ma matekâ nak Fefbelâ Mnâ, hanfuafin nâko uab Ibrani msâ ntamanen es uab namfafau nbi pah-pinan i, nès-nès es uab lê atonisranî npake he nanaob onen ma fuat neu Uisneno. Nbi uab Metô msâ hit tahín ma tpaek hanfuafin onlê haleluya, hosana, shalom, mhb.

Yogyakarta, 29 Funnuâ 2008

Hanfuaf Nonô Fauk ntomneu Uab Metô

Natuin laistenab nak Uab Metô, lê a-nmuî kanaf humaf bian onlê METO, UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, TIMOR, TIMORESE, TIMOL, TIMOREESCH, TIMOREEZEN, DAWAN, TIMOR DAWAN, RAWAN, ma humaf bian (sumber: taklik teu i), ka nnès fa nâko tuaf 0.75 juta (baca: nol koma juta bôhitumním) es naüabe (= namolke) (sumber: the Indonesian Heritage, Language and Literature, 1998) nbi kabupaten (distrik) teun nok dialek (logat) humâ-humâ, au utenab ak uab i musti napèn hormat ma mateab neu pah-pinan nfunamnatéf. Au 'bèt an kanaf UAB METO fun in es mapakê namfau nnèsi nbi Pah Metô. Kanaf teun lê, natuin au tenab, nebè' mapakê msâ eslê UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, ma DAWAN.

Kanaf DAWAN nane kanaf “matâteme”, fun fêka tít fa tuaf es nahín (kalu au ka 'san) lekâ kanaf nane nemantea atoin-Metô sin luekkin ma in nâko mé. Tuaf aüab Labit (= Uab Indonesia) sin, natám nok atoin-Metô sin kuk, onlêhe npaek tekas BAHASA DAWAN he nlekan neu UAB METO. Au uäkâ ak atoin-Metô namfau ma atoni biakini msâ a-nkios nak kanaf DAWAN nfain-on tekas Labit neu kanaf UAB METO. Lê i nebè'i nfain alasan nansâ es tekas i mapakê a-nbi bale-bale. Lasi i nabè'i ntom nak oras tuafes a-ntek kanaf aî tekas i, tuafes aî tuafin lê namolok nokne lof nalulub neöp neu Uab Meto aî neu atoin-Metô. Natuin hanaf i, natuin au lomit, 'bèt an kanaf nua in lê i nfain on judul neu blog i, nok tuis DAWAN nbi 'takaf nabit.

Tabê ma pules nâko blog tuaf,

Yohanes Manhitu

ymanhitu@gmail.com

Yogyakarta, 14 Funboësamnuâ 2007