 |
| Foto: https://en.wikipedia.org/wiki/Rosetta_Stone |
Atuis: Yohanes Manhitu
HAEF-HAEF kalu atoni ntek nan Pah Mesir in sejara, nès-nès neu Mesir Ahunut (Mnâ) in etus, atoni lof namolok a-ntek nan Rosetta Stone (Fatu Rosetta). Neu, Fatu Rosseta nane sâ? Nane faut-ao benâ es, lê matuï nbi ton 196 fêka Kristus. Ma in matuï nèk uab humaf teun: Hieroglif Mesir, Demotik, ma Yunani. Fun fatu i es ahintin nabè'i nfei enô neu ‘noinâ ma hine moderen a-ntomneu Pah Mesir Ahunut, es matekâ nak Egiptologi Moderen.
Fatu i Napoleon Bonaparte in solaulsin es napèni nbi bale-es kanan al-Rashid (Rosetta) nbi ton 1799, oras sin fê nakhain uemfatu-es a-nbi bale nane. Natuin Hanmantaën Aleksandria nbi ton 1801, fatu nane mânaät neu atoin-Inglés sin ma nâko tabu nane mabelak es London. Alaha in conto es neno i malilê neu atoin-amfaut es Museum Mesir, es Kairo, Mesir in kota ainaf.
Nansâ es Fatu Rosetta makanâ? In makanâ, fun natuin tuis nèk uab teun’in lê matekâ nbi fafon i, ahínmolkin nabè' nanesâ Hieroglif Mesir nok uab Demotik, ma uab Yunani, okê sin nahín tuis hieroglif nane in arti (otan) nak sâ. Hit masit tahín, nbi Mesir Ahunut in tabu kanan tuis matuï nèk hieroglif (huruf magambar), ma oras Fatu Rosetta nane in arti fê kamahinê, atoni moderen sin ka nahín fa tuis humaf nane nak sâ. Fun ahínmolkin nahín namtás uab Yunani, ma uab Demotik (uab humaf es lê mapakê a-nbi dokumen bian), ahíntuis ma ahínmolkin nabè' nanesâ nan uab teun’in nane sin arti. Es onnane, hine neu Mesir Ahunut ma in budaya ok-okê naskék natfei neu pah-pinan. Neu, Mesir Ahunut in monit hit nabè' tânoinâ ma tahíne.
Fatu Rosetta nane fautmatuï lê naheun nok hanpules neu Usif Ptolemy V Epiphanes lê mateab nâko anâfuatin, fun usif i nanaob mepu alekot neu pah ma to(b) Mesir nobâtemen, nbi Pah Mesir in nanan ma nbi pah taispanif.
Nmuî ahínmolok nua es nanaob mepu he "npukai" Pah Mesir Ahunut in misteri natuin tuis abít Fatu Rosetta. Ahinet ahunut eslê Thomas Young, dokter, ahínfisika, lê nafinib tabu he nahín tuis hieroglif nane in otan. Me in mepu nane ka natísbon fa leko he "npukai" nan misteri ‘naek nane. Jean-François Champollion, atoni-Prancis, ahínmolok uf ma egiptologis (ahli ntomneu Mesir), lê ném namuin, es natís mepu nane lekleok talantea in nesan ma natuin in banit alekot ma amasat nane, atoin-amfaut nabè' nahín sâ-sâ ok-okê lê matuï nèk huruf hieroglif nane, lê nâkún informasi ma hine ntomneu to(b) nbi Pah Mesir Ahunut in monit. Es onanne, Champollion namunit matekâ nak ahakeb egiptologi moderen. In tuis amfautin natám nok Summary of the Hieroglyphic System of the Ancient Egyptians (1824) ma Egyptian Grammar (1836-1841) msâ Egyptian Dictionary (1842-1843).
Yogyakarta, 29 Funnuâ 2008
Bibliografi:
http://en.wikipedia.org/wiki/Rosetta_Stone
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-François_Champollion
http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Young_(scientist)
No comments:
Post a Comment