MUNÎ I nmuî mepu namfafau lê hit nabè’i tpili ma tanaob he tapèn loit. Tuaf es-es nabè’i npil (nbèt) kun mepu natuin in lomit ma sinmakat. Nane nak, ka nmuî fa laismâsekê neu tuafes he nanaob mepu humfes masi in ka nloim kun. Ma biasa tuafe npil ma nanaob mepu natuin in hine (ilmu), nès-nès hine lê in napèni nbi skólânaek, onlê akademi aî universitas.
Profesi humfes lê nabè’ mapilî eslê atlakab (lulbás-tuis; Ingris: translator), nane nak tuaf lê nasoin aî natlakab tuis nâko uab es neu uab bian, nès-nès nâko uab matbute (uab nâko pah matâteme) neu in uabe kun, onlê nâko uab Ingris neu uab Indonesia (Labit). Henait tuafe nabè’i njail atlakab, in musti nahín lekleok uab matbute (on uab sumber) ma in uabe kun aî uab bian (on uab tujuan). Me nane ka nak fa nak in ala nahín he namolok nèk uab nua’in nane. In musti nahín lekleok he ntui nèk sin, fun soinmolok humaf i lo meuptuis kun. Hine ntomneu gramatika (uabe in nono/aturan ok-okê) ma ejaän (ortografi, nontuis) nane conditio sine qua non—sâ lê musti nmuî henait mepu nane nabè’ manaob. Naik nâko nane, in musti nahín lekleok materi sâ lê hi he natlakab. Nane nak, in ka nabè’ fa nsiom he natlakab materi lê in ka nmuî hine suk he nanaob, fun in hasil lof ka naleok fa ka lof nasuseb tuaf.
Nbi in monit neno-neno, atlakab es-es a-nsiom mepu nâko atoitservis—tuaf lê a-nparlú atlakbe in tulun aî servis. Fail (Ingris: file) ne mepu nane masònû nâko bale bian natuin imel/sulat eletronik (Ingris: email). In nabè’i msâ masònû natuin pos a-nbi format buku aî dokumen cetak. Oras fêka nsònû fail nane neu atlakab, aparluservis lof a-nfe hanaf natuin telpon aî imel nak in a-nmuî mepu lê a-nparlú he manaob. Ini msâ lof natón neu fail nane nok hanfuaf faukan ma lekâ atlakab musti namót ma nsònû nafanî fail nane neu in. In lof natoit neu mepu in baene fauk, lê nabè’ masoïk natuin hanfuafe mfaun. Nane nak hanfuaf mesê in upne rupiah aî dolar fauk. Lekâ nahín nalail mepu in upan, atoitservis lof naneöp he nloim ka nloim fa. Me in nabè’ nasanut upâ, kalu ntai nak upâ nâko atlakab nane mâfenleüf. Biasa atlakbe nsiom baen natuin in rekening (loite masònû langsung neu bank). Me munî i nmuî cara bian onlê Paypal. He npaek cara i, atlakbe musti nmuî kun akun aî rekening Paypal. In lof napèn hantonas natuin in imel, nak in napèn sònû loit nâko apaekservis nane. Ma nsiom nalail imel, in lof a-ntae imel nane ma nastél a-nbi in data rekening Paypal henait loit nane nnao-nfin neu in rekening. Nbi neno teun ka há in nanan, in lof nabè’ nait loit nane nâko bank. Lalan i lo praktis leüf ma ntulun atlakbe nbi in mepu.
Feës-feës, mepu neu atlakab ka ném fa langsung nâko aparluservis kun, me ném natuin agen. Nane nak aparluservis amaneote nsònû in fail neu agen, ma oke-te agen natutan fail neu atlakab. Es onnane, aparluservis nane lof a-nbaen neu agen, ma oke-te agen es anmalomî upâ nok atlakab on asiommepu. Lo ‘tebes, lof nalekonès kalu atlakbe nsiom mepu nane langsung nâko meuptuaf. Me fun biasa meuptuaf ma atlakbe ka nmuïn fa kontak langsung, agen es lof a-nbi tnanâ he nmatefab aî na’èkub sin, henait aparluservis “na’èuk” aféservis. Munî i agen tlakab a-nmuî namfafau es pah-pah ma agen es-es a-nmuî daftar kanaf lê naheun nok atlakab nâko pah-pah sin kankin.
He nanaob mepu, atlakbe nparlú alat sâ? Munî i, henait in nabè’ nanaob mepu lekleok nèk hasil alekot, atlakab es-es a-nparlú he nmuî komputer, imel, akses neu internet, ma—kalu nparlú ‘sekê—printer aî mesin cetak. In a-parlú he nmuî kantor onlê ameput bian abitin instansi anaäplenat ka? Kahâ! Atlakbe ka nparlú fa he nmuî kantor kalu in ka nmeup fa nbi instansi. On ameput bebas, in nabè’ nanaob kun mepu nbi in ume ma npil nan keän-es ma nmoë nfain-on in “kantor”. Atlakab es-es nabè’ nasaitan in balan ma nanaob mepu nbi bale bian. Masi nâló nâko in “kantor”, in fê nabè’i nmeup kalu in fê napèn akses neu internet. Neu, in a-nbebas he npil kun in bale he nanaob mepu.
He usòp tuis i, au he ak, batan es-es nok kun in pilit ma mepu on atlakab i pilit humfes. Me nane ka nak fa nak i meup-feü, fun tuafe nanaobe nâko tonnatun namfau ben a-nbi bale bian. Nbi batan i, lo nmuî pilit namfau lê a-ntoit kit he tmoê hit pilit. Fun hit ka nabè’ fa tpil tain sin ok-okê, neu mauthe tpil tan mesê aî nua ma tanaobe lekleok he tmoê monit i maüpâ. Fun tuafe nsû mepu es-es nâko in fuan, neu mauthe tanaobe lekleok.
Yogyakarta, 9 Funboës 2011
