“Bahasa Indonesia” nane Naübon nâko Uab Malayu

Atuis: Yohanes Manhitu

FEËS-FEËS hit lof tatoit nansâ es nâko uab amfafaut a-nbi Nusantara i, ala kun uab Malayu/Melayu* es mapilî ma namunit mastandar he njail bahasa Indonesia. Totis i ka feü fa, fun haef namfafau ben tuafe natoit/natán he nahín motif sâ es a-nmoê uab lê unû mapakê ala nbi suku-es a-nnanaot a-njail uab neu negara ‘naek-es. He tahín maneö, hit ta’ét tafanî uab Malayu in sejara nbi Pah Indonesia in monit. Nbi Funan Uab (Bulan Bahasa) Funboës ton i, aim he tkios tafanî uab Indonesia (uab Labit) in piöt ma monit talantea neno i he kaisâ tapnikan.  

1. Apaket ma Distribusi

Uab Indonesia mapakê es Indonesia, Timor Neonsaet (Timor-Leste), ma negara bian, nès-nès a-nbi bale lê atoin-Indonesia namfau natuan esan. Nâkokoba msâ, uab Malayu Mnanû (Melayu Tinggi) mapakê a-nbi sonaf nua —Sonaf Riau ma Sonaf Malaka (Malesia)—on uab resmi. Nbi neno amunit, dialek humaf nua’in i napènin pengaru ‘naek nâko uab Ingris ma Belanda—uab lê kaesmutî aplentin a-npake nbi pah apaek’uab Malayu. Munî i, nmuî radio pah-bute fauk onlê BBC ma VOA es a-npaek uab Indonesia nbi sin siaran neu bale-bale, ma nhanua uab i in pengaru. 

2. Piöt ma Etus

Uab Indonesia nane uab nasional ma resmi nbi Pah Indonesia. Uab i mastandar nâko uab Malayu, uab lê a-nbi tonnatun fauk-fauk a-njail lingua franca nbi Nusantara. Ahínmolkin nak uab Malayu i ném nâko Malayu Mnâ (Melayu Tua). Fautmatuï Kedukan Bukit natonan kit nak Imperium Sriwijaya npaek Malayu Mnâ nâko tonnatun 7. Fautmatuï nbi Pah Jawa msâ natón onnane, nak uab Malayu lo mapakê a-‘ló ben.

Nbi oras Indonesia naim lalan he njail negara merdeka onnanet liämunif puknes nabuan ma nsupan he nekaf mesê-ansaof mesê a-nmeup nabuan henait Indonesia njail pah merdeka, kaisâ nabés neu Kaesmutî. Sin supat aî mantaën nane matekâ nak “Munif Sin Supat” (Sumpah Pemuda), lê mamoëk a-nbi Batavia (munî i Jakarta) nbi ton 1928. Nbi ton 1945, oras Indonesia nmoê nalail in proklamasi on negara merdeka-es, natuin inspirasi amepat nâko supat nane, uab Indonesia in status masaeb ma njail uab resmi. 

3. Status a-nbi Pah Indonesia

Pasal 36 nâko Indonesia in Konstitusi (UUD 1945) natonan kit nak Negara Indonesia in uabe eslê uab Indonesia (Bahasa Negara ialah Bahasa Indonesia). 

4. Sumber Hanfuaf

On uab resmi ma nasional, uab Indonesia nparlú he mapakê a-nbi tobe in monit, kalu nabè’, nâko urusan umenanan talantea konsep hine amnanut, onlê filsafat. Es onnane, uab i nparlú he nâmau nok hanfuaf humâ-humâ. Lo alakleö ka nmuî fa uab a-nbi pah-pinan i es ka nait fa hanfuaf nâko uab bian he nâmau. Uab Indonesia msâ onnane. Ntomneu lasi i, Kamus ‘Naek Uab Indonesia (Kamus Besar Bahasa Indonesia) natón nak uab Indonesia mâmauben nèk hanfuaf humâ-humâ nâko uab Sanskerta, Jawa Mnâ (Jawa Kuno), Sinas, Portugis, Belanda, Ingris, Prancis, mhb. Munî i, hanfuaf namfafau mamnaitî nâko uab Ingris, nane nès-nès neu istila teknologi. Lof namfau ntèn es he matamâ neu uab nasional i. 

5. Uab Indonesia nbi Monit Neno-neno

Nbi monit neno-neno, nès-nès a-nbi umenanan, tob Indonesia ka npaek fa versi resmi, lê ala mapakê a-nbi situasi resmi, onlê a-nbi skól aî kantor. Nbi bale namfau, tuafe namolok in uab kuatuaf (bahasa daerah), ma kalu nparlú, lê in a-npaek uab Indonesia/Labit. Ala nbi kota ‘naek, lê tuafe namfafau nâko bale humâ-humâ natua nbin. 

6. Uab Indonesia he Njail Uab Internasional

Nbi ton fauk afinit i, nmuî diskusi namfau ben a-ntomneu uab Indonesia in kans he njail uab internasional. Tob Indonesia nabè’ nafnekan onnane fun uab Indonesia lo nsiapen he mapakê on nete komunikasi nbi pah-pinan amanuat i.

Nâko tuis palpalê i, hit a-tkios ma tahín uab Indonesia in naot ma monit, nâko uab Malayu talantea njail uab nasional, ma namunit nafinbon he njail uab internasional. Uab es-es a-nbi pah-pinan i nmuî in piöt ma in etus. Uamnanû neu uab Indonesia lê funan i (Funboës) a-njail topik neu molok ma diskusi humâ-humâ a-nbi kuan ma bale.

---

*) Kanaf Melayu msâ mapakê a-nbi uab Metô (onlê Melayu [bahasa Melayu], nbi uab Labit).

Yogyakarta, 9 Funboës 2013